Unua dispartigo de Pollando.

En siaj "Memuaroj" mia fora parenco, Stanisław August Szantyr, jezuito (1766-1855), rakontas pri siaj rememoroj pri la Unua Dispartigo de Pollando en la jaro 1772. Jen fragmento:
"Anoncita en gazetoj kaj eksterlandaj sciigoj dispartigo de la landoj de Polio fine okazis. Reĝo Prusuja konvinkinte Jozefon la Duan imperiestron kaj patrinon lian Marian Terezan, ke per polaj provincoj multobligu sian regadon, fine ankaŭ Katarinon la Duan al tiu ĉi penso per diplomatiaj agoj persvadis, por el pola anarkio profitu tiuj ĉi tri najbaraj potencoj. Ĉiu do anoncinte siajn dezirojn, jen pri Galicio ĉar iam estis kronumita Hungara reĝo - ankaŭ la Galicia, ke Prusio tuta devas aparteni al reĝo prusa - kiel heredinto de la Glavkavaliroj tie regintaj, kaj post sekularigo de tiuj , fariĝis komencantoj de la dinastioj de reĝoj en Berlino reganta; facile estis ankaŭ al Rusia monarkio elmontri siajn rajtojn al Blankarusio kiel forŝirita de Tutrusio. Tiujn postulojn skribinte, kune kun siaj maltrankviloj rilate al malpacoj, konfederacioj kaj anarkioj, kiujn la ŝtatoj sentis rilate Polion, kaj montrinte ke nur tiamaniere pacigi la boliĝantan reĝlandon per limigo de lia surfaco, pere de ekokupo de diritaj provincoj, kaj tiel estingi revolucian spiriton en la malpaca popolo. Tiu ĉi konsento (beneplacitum) de tri kortegoj estis anoncita en ĉiuj eksterlandaj ŝtatoj, estis ankaŭ al Blankrusio alsendita kun informo, ke Pola Inflantlando de la Polocka Vojevodio ĝis Dzvina-rivero (Daugava), Vojevodioj Vitebska kaj Mscislava, partoj de la distriktoj de Orŝa, Ĵeĉica estas anektataj al imperio Rusia - kiujn oni ĝenerale eknomis Bjelarusio, dividita je du gubernioj: Polocka kaj Mohileva , la unua generalon Kreĉetnikov la dua Koĥovski ricevinte kiel guberniestro kaj super ili starigite superguberniestron Feldmarŝalo Grafo Gregoro Ĉerniŝev. Tiel skribita Ukazo de Rusoj per plakato de latina vorto "placitum" nomita oni publikigis kaj tuj armea korpuso enirinte Bjelarusian limon ĉirkaŭ Daŭgava kaj Berezina aranĝis, kaj kaj la Guberniestroj ambaŭ alvokis Civitanojn al fari ĵuron de fideleco kaj subiĝo. Vorton ĝis nun nekonata por Polo oni komencis diversmaniere interpreti: unuj diradis ke tuj post faro de la ĵuro la Blankrusuloj estos transpoprtitaj ien al Rusa interno kaj la liberajn lokojn oni enloĝigos per denaskaj Rusoj, kiel faris caro Ivano konkerinte liberan Novogrodon, liberan iam respublikon kiu estas Pollando; aliaj asertis ke oni la latinan religion nuligos kaj devigos alpreni la Rusan kaj se iu ne volus - devus formigri kiel tio ĉi okazis kiam Smolensk kaj Kijev transiris sub la Rusian regadon. Tiam preĝejojn oni transformis je ortodoksaj cerkvoj kaj la pastraro eksterlanden forpelita estis. Fine ankaŭ tion oni supozis le la nobela stato estos nuligita, ĉiu enskribita al persona subigeco, oni enkondukos pagon de po-kapan imposto kaj devos servi al la Imperiistino......."

pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Rzeczpospolita_Rozbiory_4.png&filetimestamp=20100111162128
Mi poste tradukos ankaŭ sekvantan fragmenton. Mi provis reteni la barokan, buntan stilon de la aŭtoro kiu mem rimarkis ke skribinte nenion korektis kaj lasis ĉion kiel estis de li spontanee skribite.
-------------------------------------

Pierwszy Rozbiór Polski.
W swoich "Pamiętnikach" mój daleki krewny Stanisław August Szantyr, jezuita (1766-1855), opowiada w swoich wspomnieniach o Pierwszym Rozbiorze Polski w roku 1772. Oto fragment:
" Zapowiadany przez gazety i zagraniczne wiadomości rozbiór krajów Polski nakoniec się uiścił. Król Pruski skłoniwszy Józefa II cesarza i matkę jego Maryą Teressę, aby z prowincyi Polskich swoje pomnożyć panowanie, na koniec i Katarzynę IIą do tejże myśli przez dyplomatyczne negocyacye namówił, aby z nierządu Polskiego profitowały te trzy graniczące potencye. Każda więc ogłosiwszy swe pretensye, tak o Galicyę że Halickim królem Węgierski był koronowanym, jak że Prusy całe powinny należeć do króla pruskiego, jako sukcesora po kawalerach mieczowych w nich panujących, a później po sekularyzacyi onych protoplastów dynastyi w Berlinie królującej; łacno było i Rossyjskiej monarchii swoje prawa wywodzić do Białejrusi jako oderwanej od panowania Wszech-Rossyi. Te pretensye wypisawszy, razem z tym niepokojem jakie nabawia te sąsiedzkie państwa Polska przez niezgody, konfederacye i anarchiją swojego rządu, i ukazawszy w ten sposób do uśmierzenia burzącego się królestwa, ściśnieniem jego obrębu, przez zajęcie rzeczonych prowincyi a ztąd duch rewolucyi ugasić w narodzie do tyle niespokojnym. To beneplacitum trzech dworów ogłoszono po wszystkich zagranicznych państwach przysłano i do Białejrusi z uwiadomieniem, iż Inflanty Polskie Województwa Połockiego część po Dźwinę, Województwo Witebskie i Mścisławskie, i części powiatów Orszańskiego i Rzeczyckiego wcielają się do cesarstwa Rossyjskiego, które nazwano Białorussyją, na dwie gubernije: Połocką i Mohilewską rozdzielono, pierwszej Generała Kreczetnikowa a drugiej Kochowskiego przeznaczając na gubernatorów, a nad nimi Namiestnikiem Feldmarszałka Grafa Grzegorza Czernyszewa. Tak napisany Ukaz od Rossyan plakatem od słowa łacińskiego "placitum" nazwany publikowano, i natuchmiast korpus wojska wstąpiwszy na Białoruś kordon około Dźwiny i Berezyny rozciągniony został, a Gubernatorowie oba przywołali Obywatelów do wykonana przysięgi wierności i poddaństwa. Wyraz dotąd nie znany dla Polaka poczęli różni tłumaczyć: jedni powiadali, iż po przysiędze przeniosą Białorusinów w głąb Rossyi, a wolne po nich dobra osadzą rodowitemi Rossyanami, jak uczynił car Iwan zawojowawszy wolny Nowogród, wolną niegdyś rzeczpospolitą jaką jest Polska; drudzy twierdzili, iż religiją łacińską skasują i każą przyjąć Ruską, a ktoby nie chciał będzie musiał emigrować, jak się to stało, gdy Smoleńsk i Kijów pod panowanie porzechodziły Rossyjskie. Wtenczas kościoły obrócono na cerkwie a duchowieństwo wygnane za granicę zostało. Nakoniec i tego się domyślano: że stan szlachecki będzie unikczemniony, każdy zapisany w poddaństwo osobiste, będzie płacić pogłowne i odbywał służbę Cesarzowej.".................

pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Rzeczpospolita_Rozbiory_4.png&filetimestamp=20100111162128
-------- Dalszy fragment zamieszczę później.