Dum ferio mi aŭdacas kunporti librojn, kiujn mi ankaŭ legas, imagu. Ĉi jare mi feriis en belega reginono ĉe oceano de Francio en vilaĝeto St. Georges de Didonne.

La vetero estis agrabla kaj la luita dometo plene kongruis kun la deziroj de laboristo kiu tutan vivon sklavigis por havi kelkajn monerojn por la tempo dum pensio.

Ne eblas ferii sen ke mi kunportu libron verkitan de Hannah Arendt. Kial ? Nu ĉar ŝi laŭ mi estas unu el la plej grandaj politikaj pensantoj iam. Certe estas aliaj kiuj havis pli elokventajn kaj laŭdatajn teoriojn, kaj certe ricevis dum kaj post vivo pli da propagando, sed Hannah estas Hannah, pura kiel nigra ĉokolado. La maniero kiel ŝi faris analizojn, iris en debato kun la komunista edzo, klopodis konvinki lin pri la mankoj kaj fuŝoj en la komunisma penso.
Mem, mi ĉiam hezitis. Mi sentis ke en komunismo de Stalin kaj Maŭ estis aferoj kiuj ne povas ekzisti en humanista sistemo.

Mi ankaŭ estas tre singarde kiam homoj aŭ tro laŭdas aŭ tro mallaŭdas komunismon. Fakte la unua vera kritiko al komunismo kiun mi digestis estis la kritiko verkita de k-do Lanti, unu de la fondintoj de Sennacieca Asosio Tutmonda, laborista asocio kiu uzas la universalan lingvon Esperanton kiel laborlingvo.

Ĉi jare mi kunportis krom Hannah, alian libron. “The rise and fall of Communism” verkita de Archie Brown. Se vi nun iom atente legas, mi ne devas klarigi pri kio la libro rilatas ĉu?
Hejme, mi esploris, kiu estas tiu Archie ? Ĉu li estas fidinda ? Ĉu valoras ke mi prenas tempon por legi lian verkon ? Nu ŝajne Archie studis preskaŭ tutan vivon pri komunismo, sed plej versjane neniam aliĝis al komunista partio. Eble li pravas. Mi ĉiam faris al mi demandon ĉu valoras aliĝi al iu ajn politika partio ? Ĉu tiu paŝo ne limigas vian liberecon de pensi kaj esplori, serĉi aŭ trovi propran vojon. Politike mi estas anarkiisto, mi esperas, sed ne tro laŭte kuraĝas atribui al mi la honoran titolon anarkiisto. Mi faras ĉion por ke mi estu. Ne unu el la flanko de nigra bloko aŭ bomboĵetanto, sed intelekte. Klopodi dum tuta vivo klerigi, kuraĝi konfesi ke vi faris eraron kaj klopodi ripari eraron, almenaŭ konfesi ke mi faris erarojn kaj kredu ke mi faris, multegajn.

32 jaroj mi estis aktiva sindikatisto kaj eĉ en tiu strukturo mi havis multegajn problemojn. Mi ne kapablis sekvi la sindikatan gvidlinion. Nu ja, mi povis sed ne rigore kaj certe ne kiam mi konstatis ke sindikato nur agadis por havi la laŭdon kaj flaton de la membraro. Sindikato ne havas kiel tasko flati membrojn, sed devas pensi kiamaniere oni povus plibonigi la sorton de la laboristoj.Sindikato ne povas esti katolika aŭ komunista aŭ aparteni al alia politika grupo. Sindikato devas esti politike sendependa aŭ ne ekzisti.La nura strebo de sindikato devas esti unuigado de la mondaj fortoj, de monda solidareco.

Nu rilatas pri komunismo. Kun multe da intereso mi legis libron de Archie kaj iumomente venis al parto ke la soldatoj de Stalin eniris Berlinon.
Ho jes, USSR, la komunistoj de Stalin, suferegis multon dum milito. Neniu lando en la tuta mondo perdis tiom da vivoj ol la rusoj. Ŝjane pli ol 20 miliono da homoj, patroj, patrinoj, infanoj, avoj, avinoj milionoj mortis pro la kulpo de Adolf kaj lia sekvantaro.

Kiam Patro Stalin ‘Uncle Jo’ kiel la usonanoj nomis lin (?) haltigis la trupojn de Adolfo ĉe pordoj de Leningrad - mi bedaŭras ke oni iam ŝanĝis tiun nomon. honore al tiu kiuj perdis vivon tie, oni ne rajtas ŝanĝi la nomon de la urbo - kaj Moskvo, la Dua Mondmilito iris alian direkton.

La soldatoj de Uncle Jo forpelis la trupojn de Adolfo, sed kiam unue la enloĝantoj de Ruslando suferis kruelaĵojn, nun la germanoj estas traktataj cent foje pliu kruela ? Ĉu fakte eblas fari kalkulon aŭ komparon en krueleco ?

Ne, tion mi ne nur scias el libro de Archie, sed de Leo.

Leo estis juna viro 18 jaraĝo kiam Adolfo atakis Belgion. La registaro kaj reĝo de Belgio klopodis pensi kion fari, sed dum tiu tempo la germanaj soldatoj jam naĝis en la Norda Maro, jam ludis kun kajtoj sur strando kaj jam revis pri ataki Brition.

Ĉiuj junaj homoj kun aĝo de Leo devis prezenti sin en stacidomo kaj kolektive devis iri al Suda Francio.

Leo vivis iom pli ol 8 monatoj en regiono de Agen kie nun haltas la rapidtrajno kiam oni partoprenis SAT-Amikaran Kongreson en Pau. Leo laboris ĉe terkulturisto kiu laŭ lia rakonto, de Leo evidente, estis nekredeble riĉa kaj kiu estis produktanto de bongusta vino ?

Leo devis reiri al Belgio. Neniu scias kial, ĉar en Francio li almenaŭ utilis kaj en Belgio li nur povas esti senlaborulo kiel ĉiu diamantprilaboristo. Jes tion Leo faris antaŭ milito.

Nur kelkajn tagojn hejme, la germanoj de Adolfo vidis ke Leo faris nenion kaj ili metis lin sur trajno al Daxlande, vilaĝo tute proksima ĉe Karlsruhe. Mi dubas ĉu Leo forte protestis, eble li pensis; mi lasas min floti sur la fluo kaj vidos kio okazas? Nu mi nur pensas tion, mi neniam demandis al li. Se mi faris li eble draŝis al mi la kapon kaj diris ke mi utilas al nenion krom manĝi kaj feki.

Laŭ mi memoras Leo laboris dum pli ol 3 jaroj en fabriko en Germanio. Li lernis novan metion kaj amikiĝis kun Frau Kropp, la gastigantino en domo kie li devige loĝis.

Li vidis kiam Frau Kropp ploris ricevante leteron de la armeno de Adolfo. Estimata Frau Kropp, via kara filo mortis por furher kaj patrolando! Frau Kropp ne komprenis sed nur sciis ke ŝi perdis karan filon kiu matematike ne estas en ordo. Filoj kaj filinoj devas pli longe vivi ol gepatroj. Frau Kropp ricevis eĉ duan leteron de Adolfo, por anonci ke mortis ankaŭ por Fuhrer kaj patrolando la alia filo.

Restas nur vi Leo ŝi diris al fremdulo kiun ŝi flatis kaj prizorgis kiel propra filo. Estu singarde, ne kontraŭstaru la faŝistojn.

En Antverpeno neniu sciis ion pri Leo. Neniu letero plu venis kaj edzino ja volis sendi leteron al frau Kropp por peti, ĉu eble ŝi sciis ion pri Leo, sed ŝi ne kapablis skribi nek paroli la germanan kaj frau Kropp ne komprenis la antverpenan.

Tute hazarde Leo vidis en strato de Berlino soldaton kiu apartenis al armeo de uncle Sam. Sur voje al Berlino la usona soldato pasis en Antverpeno; li ripozis tie dum kelkaj semajnoj. Li volis helpi Leo-n, sed avertis ke ne estis tute sen danĝero.

Intertempe aliaj rusoj jam okupis Berlino. La tartaroj jam malaperis kaj la nunaj soldatoj estis pli civilizitaj, eble ne konis la samajn kruelaĵojn kiujn la tartaroj spertis?

Leo povis, dank al helpo de usona soldato reiri al la kara Antverpeno. Estis jam meze de 1945.

Post la milito multaj aliaj homoj devis esti komunistoj, kelkdeko da procento el propra elekto, plejmulte el devigo.
Archie parolas pri tio en la verko de li. Mi multe lernis kaj ho jes, mi multege devis pensi al Leo.

Kiam mi estis infano kaj loĝis preskaŭ, kiel infanoj faras, sur strate kaj ludis soldaton, Leo ĉiam kriis ke mi ne povis teni en mano pafilon. Ne helpis ke mi diris ke estis nur ludilo. Ankaŭ vakero mi ne povis ludi de Leo, ĉar ili devis konstante mortpafi sovaĝajn indianojn. Jes kiam mi estis juna oni diris tion ke indianoj estis sovaĝaj kiuj eĉ ne kredis en bona dio aŭ infaneto Jesuo, imagu.

Do mi ĉiam devis esti sovaĝa idiano kiam ni ludis sur strato kaj oni konstante mortpafis min. Mi iom brutale demandis al Leo ĉu tio estas pli bone, ke oni mortpafis min dek kaj pli foje tage ol ke mi povus mortpafi malbonajn soldatojn , komunistajn, la ruĝa danĝero laŭ instruisto en baza lernejo, aŭ mortpafas indianojn la nekrededantoj kiuj post morto tuj iras al infero laŭ diroj de la sama instruisto? Kaj Leo diris JES !

Mi nur komprenis Leo-on kiam mi devis servi en belga armeno kaj iu sergento diris ke mi devis pafi al bildon de homo. Mi diris NE ! kaj neniam plu tuŝis pafilon.

Jes pri tio mi pensis kiam mi legis libron verkitan de Archie.

Leo mortis tro juna, li havis apenaŭ 74 jarojn. Kanceron li havis. Nu en decembro li estis tute sana kaj havis mil planojn por plenumi. Li estis ege aktiva. En aprilo ni devis vidi kiel lia cindro kirligis for en la vento de printempo.
Dum jaro mi suferis hiperventiladon. Iom ĝena afero. Estis formo de nervozeco diris Christin, la kurasistino. Jes tio okazas kiam via patro mortis neatendite kaj tro juna.