Unu el la plej belaj okupoj estas vadi tra la paĝoj de la librokatalogo de UEA. Sed… ĉiufoje oni vekrias kiel aprile Mark Fettes ĉi-revue: valoraj libroj ŝimas sur la bretoj… Honto! mi diras, ĉar dekoj da brilaj verkoj de pli ol duona jarcento atendas, ke ilin oni foraĉetu! Se entute eblas tia komerca verbo, kiam la prezoj tiel bagatelas, ke ili apenaŭ ekzistas!

Se nun por vi La konscienco riproĉas (rakonto de A. Strindberg, 1928; 4,20gld.), ne hezitu preni vian parton de tiuj malnovaj sed ĉiam valoraj libroj. Kelkajn el la perloj mi nun aparte proponas.

Eble mi komprenas, ke Juneca ardo (1936; 3,60gld.) kaj Vartejoj (1938; 3,60gld.), originalaj romanoj de N. Bartelmes, plu serĉas la lastajn aĉetontojn. Ili ne estas majstraĵoj, sed ili varme rakontas pri la vivo de proletinfanoj tiutempaj kaj devas legi ilin ĉiu, kiu serioze interesiĝas pri la Esperanta romano. Sed mi tute ne komprenas, kial alia originalaĵo, el 1924, Pro Iŝtar de H.A. Luyken, ne jam estas monopolaĵo de brokantejoj. Nuraj € 6,90 estas malmulte por tia fascine streĉa kaj belstila aventurromano. Des pli, ke ĝia fizika vesto estas preskaŭ luksa.

Batalo pri la domo Heikkilä de J. Linnankoski (1919; 1,80gld.) al ni finnoj ruĝigas la vangojn, ĉar ĝi estas la plej moderna suoma verko Esperante eldonita… sed ne legu ĝin antaŭ enlitiĝo, ĉar okazas en ĝi io horora! Tamen la traduko de V. Setälä estas por li honora, same kiel tiu de H. Hall en La botistoj de A. Kivi (1919; € 1,50), al finnoj la komedio plej kor-proksima. Kaj de la norvega majstro de dramo, H. Ibsen, vi povas plu aĉeti Reaperantoj (1925) por… 0,60gld., kaj la belan teatraĵon Pasko (1935) de la svedo Strindberg por 3,30gld.

Se ankoraŭ halti ĉe teatraĵoj, ni nepre ne preterlasu Natan la saĝulo de G. Lessing, en traduko de K. Minor (1923; € 2,70), ĉar tiu verko, pasia pledo por toleremo, ne perdas aktualecon. (Kiel etan biskviton frandu la originalan komedieton de Minor, Pro Dio! Ne esperantiston! el 1924 je 0,60gld.) Kaj ni ne maltrafu verkon de alia granda germano: Atta Troll de Heine, “satiro de malbonaj poetoj kaj falsaj demokratoj”, trad. Zanoni (1925; € 1,20). Ĉi lasta verko fakte apartenas al poezio, sub kiu rubriko eldonaĵoj antaŭmilitaj laŭdinde malmultas. Tamen ni pluku tie Poemo de l’plugisto (1930; 3,00gld.) de la bulgara proleta poeto H. Ĥrima.

Sole la nomoj de la tradukintoj devus vin altiri al la Kabe-a interpreto de Bona sinjorino de E. Orzeszko (1924; € 0,60) kaj al tiu de E. Wüster pri La kantistino de W. Hauff (1921; € 0,60), historioj tragikaj. Kaj se la kataloga misinformo pri “iom lama fino” en La cikoni-kalifo de M. Babits (1929; € 1,20) fortimigis vin, sciu, ke temas pri romano sorĉe mirinda! Mirinda estas ankaŭ la traduko el la plumo de la frue mortinta hungara talento Karlo Bodó. La freŝon de lia lingvo vi ĝuas ankaŭ en la novelaro La norda vento de Fr. Karinthy (1926; € 2,70). Ili du aperis en la papere kaj aspekte ĉarma serio Biblioteko tutmonda de Rudolf Mosse.

Ĉe kuniĝoj de bona verkisto kaj kvalita tradukisto ni devas noti ankaŭ Noveloj de H. Sienkie-wicz / Lidja Zamenhof (1925; € 1,50), la satiran Orientaj fabeloj de V. Doroŝeviĉ / N. Hohlov (1924; € 1,20) kaj Elektitaj noveloj de I. Turgenjev / A. Mexin, ĉi-lasta i.a. kun la neforgeseble kortuŝa Mumu (1923; 2,70gld.).

Ĝis nun ni restis nur ĉe eŭropaj verkistoj, ĉar tiutempe ili ja pli ol nun superregis nian beletron. Tamen, la eldonejo Hirt & Sohn, kiu ŝajnas superregi ĉi mian kolekton, en 1924 eldonis la romanon Deklaracio (3,90gld.) de la japano Ariŝima, en traduko de T. Tooguu, kaj samjare eliris ĉe Hirt ankaŭ El la skizlibro (€ 1,50) de W. Irving, la unua usona verkisto monde famiĝinta. Tiu ĉi lasta estas interesa ankaŭ pro sia tradukinto, H.L. Elvin, nun membro de la Honora Patrona Komitato de UEA. Same ĉe Hirt aperigis ankaŭ la usonano E. Payson, kiu krome verkis ankaŭ originale, sian tradukon de la romano de kirliĝaj eventoj, La palaco de danĝero (pri Madame La Pompadour) de M. Wagnalls (1926; € 3,90).

Nomo, kiun la mondo maljuste forgesis, estas tiu de la belgo L. Bergiers. Apenaŭ 20-jara li kreis majstran tradukon de du noveloj de sia samlandano G. Eekhoud, Servokapabla! / Marcus Tybout (1927; 2,70gld.). Precipe en la unua el ili, la forte kontraŭarmea Servo-kapabla!, oni jam sentas simptomojn de lingvaj piroteknikaĵoj, plene fajrontaj en la originala novelaro de Bergiers, Ili (1930). Ĝin serĉu brokanteje!

Kion aldoni pri la malabunda faka literaturo? Sole tion, ke dum restas neelĉerpita la klasika La vendreda klubo (1921; 7,20gld.) kun valoraj artikoloj pri pedagogio de laboro, Leibnitz, kolorteorio de Ostwald, ktp., mi rikanas pri plia eldonado de scienca kaj faka literaturo.

Mi jam finas. Sed ankoraŭ io: Antaŭ 20 jaroj Petro Schlemihl (1922; 2,70gld.; 2-a eld. 2007, € 9,00) de Chamisso, en traduko de Wüster, fariĝis la unua beletra verko kiun mi legis en Esperanto. Pramalnova recenzo de V. Setälä tiom entuziasmigis min, ke mi tuj per ekspresa letero mendis ĝin ĉe UEA por ne malfrui. Aĥ, bluokula gimnaziano...