Sencoj kaj devenitaj vortojn, farita de Ennio Ferreira Porto
Interna uzo de TERO-anoj.




AL..... - a, para (direção, o fim da ação, posse ou propriedade). ~iĝi - aderir, filiar-se, incorporar-se. ~diri - acrescentar (falando). ~doni - acrescentar, ajuntar, adicionar. ~porti - trazer. ~veni - chegar. li iras al San-Paŭlo. La rozo apartenas al Teodoro. Diru al mi la vero. Mi deziras al vi bonan tagon. Ŝi kiŝis al la reĝo la manon. Riveretoj fluas al riveroj.

ANSTATAŬ - em vez de, em lugar de, por, em substituição a. Anstataŭ (doni al mi) kafo(n) li donis al mi teon. Nota: Só se usa o acusativo, caso possa haver confusão. Ex: Petrus batis Paŭlon anstataŭ Vilhermon (*1). Sem o acusativo, o sentido seria trocado. Anstataŭ labori, la knabo babiladas la tutan tagon. Mi iris al Londono anstataŭ Parizo. ~(ig)i - substituir, fazer substituir. ~anto, ~ulo - substituto.

ANTAŬ - antes de, diante de, ante, em presença de, em frente de, perante, há. ~a - anterior, precedente, antecedente, ~e - em lugar anterior, anteriormente (tempo); ~en - avante, adiante, para a frente. ~i - anteceder, preceder. ~diri - predizer. ~enigi - fazer que algo avance, progrida. ~ ol - antes que, antes de. ~aĵoj - antecedentes. ~ulo - antepassado. ~ longe - há muito tempo.
~ parolo - prefácio. ~ tempe - por antecipação. ... antaŭ ol la amiko daŭrigos. Akvila kaj Priskila, antaŭ ol geedzoj, ŝajnis efektivaj gefratoj. Antaŭ ol la urbo estos plena de pilgrimantoj. (Pilgrimanto - peregrino). Nota 1: Antaŭ indica tempo passado. Antaŭ minuto li eliris. Antaŭ tri tagoj mi vizitis mian avinon em Germânio/Germanujo. Nota 2: Compare Antaŭ com kontraŭ em frases tais como: antaŭ la domo com kontraŭ la domo. Antaŭ é na frente de; kontraŭ é de frente para...

APUD - (Dá idéia de proximo). junto de, junto a, perto de, ao pé de, próximo a. ~a - contíguo, junto, adjacente, próximo. ~aĵo - anexo. ~e - junto. ... kiu sin trovas apud la pordo... Apud propra domo ŝtelisto ne ŝtelas. Li loĝas en la kvartalo... kaj ŝi en la apuda kvartalo. Pli bona apude najbaro, ol frato post arbaro. . OBS. A diferença entre apud e ĉe é a mesma que entre sur e super. Apud é próximo à; ĉe é junto à. Compare: Iliaj gepatroj loĝas ĉe ili = moram com eles, na mesma casa. Iliaj gepatroj loĝas apud ili = moram em uma casa próxima, numa casa ao lado.

ĈE.... (Dá idéia de junto).- a, em, entre, junto a, em casa de, no ambito de, ao pé de, encostado a, Nota 1: não confundir com je, que indica o ponto de contato. ~esti - estar presente, comparecer, assistir a. ~mane - à mão. Ni longe interparoladis ĉe la fajro. ... Ao pé fo fogo. Ŝi staris ĉe la pordo. ... junto à porta. Mi petis la permeson tranokti ĉe li. ... pernoitar em casa dele. Ĉu ĉi tiu ekzemplero povas resti ĉe mi? Pode este exemplar ficar comigo? Nota 2: Muito mais exemplos no dicionário A.K.A.C. pag.70. Nota 2: Tanto apud como ĉe podem ser usadas como prefixo e formar palavras derivadas.

ĈIRKAŬ - em torno de, ao redor de, cerca de, em volta de, por volta de. ~a - que está em torno de, ~e - à volta, em redor, ~i - cercar, circundar, rodear. ~anta – ambiente, da proximidade. ~aĵo - arrabalde. ~aĵoj - arredores, cercanias, ~iĝi - cercar-se (de segurança). Infanoj ludas ~ la arbo. ... em torno da árvore. ~ la kapo ŝi portas plej belan diademon. em volta da cabeça ... La serpento kaptis la bovidon ~ la korpo. ... pelo corpo. Ŝi sidis tie ~ dudek minutoj. Ela ficou ali sentada cerca de vinte minutos. Nota : A preposição ĉirkaŭ é também usada como prefixo: ~iri, ~kolo, ~preni, ~brako, etc.

DA .... - de (refere-se a quantidade, número, peso, medida). A preposição da indica que a palavra anterior é uma medida para a posterior. Iom da pano. Glaso da vino. Dek duo da kuleroj. Uma dúzia de colheres. Granda nombro da vortoj. Peco da kaprida viando. Plena ĥoro da pepantaj birdoj. ... ne sufiĉeco da vitaminoj. ... grandajn kolekton da homojn. Kastelojn da teorioj. Kirlego da nigraj pensojn. Nota 1: comparando-se ao português, quando a palavra que segue o de é "complemento" do substantivo - por assim dizer é um "quantitativo" - em Esperanto usa-se o da. Peco da viando. Pedaço de carne. Pedaço é qantidade, carne é o complemento de pedaço.
Nota 2: Antes do artigo la, dos possessivos e demonstrativos, usa-se de e não da. Parto de la monato, iom de ĉi tiu pano, kilogramo de via faruno. Também antes da palavra que define a quantidade não se usa da e sim de. Rekompenco de 50 dolaroj.



DE .... - de, por, desde, pertencente a, relativo a, a partir de, "na voz passiva" - por.
De, rerfere-se:
a) Ponto de partida ou origem - lugar de onde alguém ou algo se move - afastamento;
b) Tempo inicial de uma ação;
c) Sentido de posse (genitivo de posse);
A preposição de é usada para indicar:
1 - o responsável depois dos particípios objetivos;
2 - o responsável depois de substantivo derivado de verbo;
3 - o objeto, depois de substantivo derivado de verbo;
4 - a causa ou o instrumento, quando eles puderem ser entendidos como uma origem.
Farita de amiko. Produtado de poeto. Produtado de poemo. Li tremas de timo - (timo igas lin tremi). Oni ne scias de kie ili venis. Mi veturos de Berlino ĝis Moskvo. Elizabeto lernas Esperanton de Januaro ĝis Decembro. De du jaroj mi malsanas. La libro de la knabo. La dentoj de leono. ~iĝi - separar-se. ~meti - tirar (o chapéu, o casaco, etc.). ~ nun - de agora em diante. ~ tiam - desde então. ~ tempe ~ - desde o tempo de. ek~ - desde, a partir de. Verkita ~ li - escrito por ele.
Observe nos casos 3 e 2 e compare: lego de libro; lego de lernanto. Juntando-se as duas frazes daria: lego de libro de lernanto – leitura do livro do estudante com: lego de libro far (fare de) lernanto – leitura do livro pelo estudante. Far é forma popular, Fare de é forma culta.
Compare com el, que significa sair de dentro de, enquanto de significa sair de junto de: Estude também o uso de da.

DUM - durante. (Exprime duração ou permanência). ~e - entretanto, entrementes, enquanto isto, neste interim. ~a - temporário, interino. Apetito venas dum la manĝado. ... dum tiu tuta nokto.
Nota 1: É comum substituir-se esta preposição pelo acusativo em medidas de tempo. Li parolis kvindek minutojn.
Nota 2: Dum pode ser conjunção, neste caso significa enquanto, ao passo que. Forĝu feron dum ĝi estas varmega. Esperanto daŭre vivas dum Volapuk jam longe estas mortinta...
Nota 3: Usa-se também como prefixo. ~viva - vitalicio, ~voje - no caminho, durante a viagem.

EKSTER - fora de, além de, afora. ~a - exterior, externo, adventício. ~(aĵ)o - exterior (lado de fora), aparência. ~iĝi - sair. ~ulo - externo (aluno). ~ulejo / ~ula lernejo - externato.
Ministro por ekterlandaj aferoj. Barakti kiel fiŝo ekster la akvo. Ekstere honoro, interne doloro. Ne juĝu pri afero laŭ ĝia ekstero.
Nota: ekster é usado como prefixo, significando extra. ~ordinara - extraordinário.

EL ..... - de, dentre, feito de, de dentro de. ~igi - fazer sair, emitir. ~iĝi - sair, emanar. ~lerni - aprender (a fundo).
El exprime:
a) - movimento de dentro para fora (de um lugar ou uma situação).
b) - passagem de um estado para outro.
c) - extração ou separação de uma parte de um todo.
d) - constituição de uma coisa feita de certo material.
e) - causa, principalmente com abstratos.
Plena feliĉo radiis el ŝiaj okuloj. Nenio povis skui Kolumbon el lia revo. La krajono falis el mia mano.Tablo el ligno. Mi ne povas mem tiri min el ĉi tiu embaraso. Kio fariĝis el vi ? Li citis pecon el la Biblio. Teon oni ordinare trinkas el taso. El ĉiuj tiaj projektoj nur Esperanto sukcesis. Ŝi portas veston el pura silko, venintan el Parizo. La tuta gramatiko de Esperanto konsistas el dek ses reguloj. Fari ion el neceso. Paroli el simpla fiero.
OBS: em acepção geral, el exprime movimento de dentro para fora, que se separa uma parte de um todo, extração de algo de algum material.
Nota: Compare alguns destes exemplos com o emprego das preposições da e de.

EN .....- em, entre, dentro de. ~a - interno. ~skribi -inscrever ~igi -introduzir. ~iĝi - introduzir-se.
Obs 1: en tem o mesmo emprego que o de em português, em expressões do tipo: o melhor café do mundo. La plej bona kafo en la mondo. O congresso de Genebra. La kongreso en Ĝenovo. Obs 2: en emprega-se como prefixo: ~havi - conter; ~iri - entrar; ~boteligi - engarrafar.
Nota 1: en da ideia de estar dentro de; estar contido em: La knabino kuris en la ĉambron. Mia patro loĝas en Uberlando. Mi parolos al vi en tempo pli oportuna. Malfermi la pordon en la plena larĝo. Disflugiĝi kiel polvo en vento. Dividi kukon en tri partojn.Observe que kuri en la ĉambron é correr para dentro do quarto, kuri en la ĉambro é correr dentro do quarto.

ĜIS.... - até, até que (conjunção). ~a - provisório. ~nun(e) - até agora, até hoje. Ĝis ĉi tie la vojaĝo estis agrabla; li vidas nur ĝis la pinto de sia nazo - ele só vê até a ponta do seu nariz (curto de inteligência) de la kapo ĝis la piedoj - de cabo a rabo. Li havas 30 ĝis 35 jarojn, ne pli multe - ele tem de 30 a 35anos, não mais. Ĝi flugis alte en la aeron, ĝis (conj.) fine tute malaperis for de la okuloj. Nota: usa-se como prefixo. ~vivi - alcançar vivendo. ~morte - até a morte.
Obs: Note a diferença destas duas frazes. Vi devos pagi la ŝuldo ĝis tri tagoj (tem até 3 dias a contar de hoje para pagar). Vi devos pagi la ŝuldo en tri tagoj. (Deve pagar em 3 parcelas diárias). Nota: Veja ao final a prep. CIS, - (aínda não oficial).

INTER - entre, no meio de. ~a - intermédio, intermediário; ~aĵo - entremeio; ~nacia - internacional; ~paroli - conversar; ~rompi - interromper; ~spaco - distância (entre dois objetos) ~tempe - neste entremeio, no entretanto, entrementes; ~tempo - o intervalo, a intermissão. Rompu la murojn inter la popoloj. Inter lupoj kriu lupe. Ili ne volis toleri ŝin inter si. Inter voli kaj fari estas grandega paŝo.

JE .......- a, em, etc. (Preposição de sentido indefinido). Uza-se o mínimo possível. Seu emprego limita-se a complementos de:
a) - adjetivos: Mi ne estas inda je tia honoro - não sou digno de tal honra; vi estas je duono da kapo pli alta, ol mi - você é (de, cerca de) meia cabeça mais alto que eu; nun mia domo estas pli alta je unu etaĝo - agora minha casa está mais alta (de) um andar.
b) - verbos: Mi ne volas senigi min je ĉi tiu rajto - não quero desfazer-me deste direito. Ĉu mi povas kalkuli je vi? - posso contar com voçê? La knaboj ludadis je soldatoj kaj rabistoj - os meninos brincavam de soldados e salteadores. Ĉu vi kredas je Dio? - você crê em Deus?
c) - a complementos circunstanciais: Li alvenis je la tria (horo) - ele chegou ás três (horas). Mi diras ĉi tion je la lasta fojo - eu digo isto pela última vez. Ŝi retiriĝis je kelka distanco - ela retrocedeu de certa distancia. Mi neniam aĉetis je kredito - eu nunca comprei a crédito.
... a prepozição je ocorre principalmente:
1) - para marcar o ponto no tempo; ekiro je la dua horo;
2) – para marcar o ponto de contacto; tuŝi lin je la mano.
3) – para marcar o conteúdo de alguma coisa; riĉa je vitamino, graveda je filo, je du fingroj plej alta.
Nota: Pode-se,quando lícito, substituir je por acusativo. Mi ridas je lia najveco (mi ridas pro lia naijveco) / mi ridas lian najvecon - estou a rir da ingenuidade dele. Je la lasta fojo / la lastan fojon - pela última vez. Veti je dek frankoj kontraŭ unu / veti dek frankojn contraŭ unu - apostar dez fracos contra um. Obei je la patro (obei al la patro) / obei la patron - obedecer ao pai.

KONTRAŬ - contra, por, em frente de, defronte de, em face de, de frente para, para, com, em troca de, em relação a; como prefixo = anti; ~a - contrário, oposto, adverso, avesso, ás avessas. ~i - contrariar, opor-se, impedir, prejudicar; ~o - oposto, contradição; ~e de - defronte de, em frente de; ~aĵo - contrariedade, obstáculo; ~eco - oposição, hostilidade; ~iĝi - resistir, opor-se; ~igi -reagir, combater, opor-se; ~diri - contradizer; ~leĝa - ilegal; ~norma -anormal; ~orda - desarrumado, desordenado; ~paroli - objetar, discutir, replicar; ~stari - afrontar, arrostar, resistir; ~starigi - confrontar, por em oposição; ~vizaĝe - face a face; ~vola -involuntário; ~vole - contra a vontade, de mau agrado; ne ~eble - seguramente, sem dúvida; diskuti la por kaj la ~ - discutir o pró e o contra. Du vilaĝoj kuŝas sur la du bordoj, unu kontraŭ la alia. La domo kontraŭ ni. La muro kontraŭ kiun ili flugis. Du kamaradoj aĉetis la birdon kontraŭ kelke da spesdekoj. Supereco de homo kontrau bruto ne ekzistas. Vi estas tro bona kontraŭ mi. Ankaŭ ŝi ne estas indiferenta kontraŭ li. Eĉ ne granda nombro da voĉoj kontraŭ estas jam sufiĉa. Nota: Emprega-se como prefixo. ~nature, ~verma. (Vermo - verme).

KROM- além de, fora, excepto, menos, salvo, com exclusão de, senão, a não ser. ~a - outro, suplementar; ~e - para mais, além disso, além do que; ~diri - ajuntar; ~tio ke - além de que; ~virino - concubina; ~linio - linha suplementar (música). La pioniroj de novaj ideoj renkontas nenion krom mokoj kaj atakoj. Krom Petro tie estis ankaŭ ĉiuj aliaj miaj fratoj. Krom la praktika flanko la Esperantismo havas ankaŭ alian flankon idean. Nota: Krom tem sentido negativo em
frase positiva e sentido positivo em frase negativa. Em caso de dúvida, pode-se acentuar a segunda significação com ankaŭ, ou precisar a primeira com o uso de escepte de.

KUN.. - com, em companhia de; de. ~a - comum, conjunto, apenso. ~e - a par, (con)juntamente, juntos, simultaneamente; ~ago / ~agado -cooperação; ~e ~ - juntamente com, em compania de, ao mesmo tempo que, bem como; ~aĵo -conjunto; ~metaĵo - composto, conjunto, ~celi - convergir; ~eco - comunhão, união, ligacão, relaçoes; ~flui - confluir (correr para o mesmo ponto) ~iga - conetivo, conjuntivo; ~igi - unir, reunir, ajuntar, assosciar; ~kudro - costura, sutura (medicina); ~porti /~preni - levar consigo; ~regado - condomínio. ~sendi - expedir conjuntamente. Muito mais exemplos no dicionário A.K.A.C.. Resti kun leono estas danĝere. Anstataŭ kafo li donis al mi teon kun sukero. Kun bruo oni malfermis la pordegon. Nota: A preposição kun, é usada para formar conjuntos circunstanciais de modo; kun la mano en la kapo; kun la kapo supren, kun eleganteco, kun fiereco, kun timo,ktp. Obs: observe que neste caso esta preposição é seguida por substantivo ou conjunto substantivo (kun fiera sinteno).

LAŬ. - segundo, conforme, consoante, relativamente a, de acordo com, ao longo de, por. ~a - conforme (adj.), adequado. Nota: Usa-se como prefixo. ~eble - se possível, na medida do possível; ~iri - caminhar (acompanhando); ~igi - conformar; ~litera - literal; ~larĝa - tranversal; ~longe - ao longo, ao comprido; ~mezure - na medida de; ~testa / ~vorta -textual.
Obs: Laŭ só pode reger nome e pronome. Conforme e segundo funcionam também como conjunção. Neste caso seu equivalente não pode ser laŭ; havendo que se lhe dar outra tradução. Exs: conforme sabemos - laŭ nia scio ou kion ni scias, ou laŭ tio, kion ni scias. Segundo decidires - laŭ via decido, ou kiel vi decidos ou laŭ tio, kion vi decidos; pelo (segundo o) que sei - laŭ tio, kion mi scias, ou kion mi scias. La Evangelio laŭ Sankta Johano. Niaj ŝipoj veturas nur laŭ la riveroj kaj laŭ la marbordo.

MALGRAŬ - apesar de, não obstante, a despeito de, malgrado. ~e - ainda assim, mesmo assim, apesar disso; ~ke - (loc. conj.) apesar de que, ainda que. Vi pacience eltenis, malgraŭ la multaj atakoj kaj malagrablaĵoj. Estis ankoraŭ sufiĉe varmega, malgraŭ la suno staris jam malalte. Malgraŭ la pluvo da kugloj, li staris. (Kuglo = bala, projétil, kugletaĵo = chumbo de caça).

MALANTAŬ - atrás de, depois de. (o contrário de antaŭ ).

PER ... - por, por meio de, por intermédio de, de; mediante, com; (usando-se meio, instrumento ou órgão do corpo). ~a - mediador, medianeiro. ~e de - por intermédio de, por meio de, mediante. ~i - mediar. ~ado - intervenção, mediação (ato de mediar), intermédio. ~anto - intermediário, medianeiro. ~ilo - instrumento, recurso. ~isto - corretor. Sen~a - direto, imediato. Sen~e - diretamente. Nota: A preposição per se traduz conforme o sentido da frase. Li nutras sin per legomoj. Per promesoj estas pavimita la infero. Per unu vorto ni povus diri la jenon. Li jam staris per unu piedo en la tombo. Não confunda-se as preposiçòes de com per, empregadas junto a particípios passivos. A preposição de é a do agente e per é a do instrumento. La tero estas kovrita de neĝo. La tablo estas kovrita per lina tuko. La venkitoj estis ŝarĝitaj de la malamikoj per pezaj impostoj. Obs: Como prefixo, per significa que a ação expressa pela raiz torna-se o recurso para se alcançar um objetivo. ~labori - (ganhar dinheiro pelo trabalho); ~flati - (obter alguma coisa de alguém elogiando; ~ludi - (ganhar dinheiro com jogo).

PO..... - à razão de (significado intrínsico), a, por, cada(um), ...para cada(um), em parçecelas de, ~monate - por mês, mensalmente. ~ sep - a razão de sete. ~ cent - a razão de cem (cada um). Al ĉiuj el la infanoj mi donis ~ tri pomoj - a cada uma das crianças eu dei três maçãs. La soldato staris en vicoj, ~ dek en unu vico - os soldados estavam em fileiras, dez em cada fileira. Ĉe la fenestroj estis belaj verdaj kurtenoj ~ kvar metroj - nas janelas havia belas cortinas verdes de quatro metros (cada uma). De la numeroj de via gazeto mi petas ~ du ekzempleroj - de cada número de seu jornal eu peço dois ezemplares. La lumo flugas, proksimume ~ tri cent mil kilometroj en sekundo. La akridoj atakis la plantejon ~ miloj. Li vendas nur ~ grande (atacado, grandes partidas de uma vez). ~ malgrande / ~ detale - a varejo, a retalho.

POR ...- para, afim de, em troca de. No geral exprime a finalidade, e mais precisamente:
a) - fim, objetivo: ~ kia celo vi venis ĉi tien. Ŝi vojaĝas ~ simpla plezuro.
b) -destino, adaptação: ĉi tiu estas ~ vi. ĉu vi opinias min kapabla ~ tia malnoblaĵo. Tio estas fabeloj ~ infanoj.
c) - em proveito de: lia fervoro ~ Esperanto daŭris ĝis la morto. Mi voĉdonas ~ la unua propono. Ili petis de la registaro monhelpo ~ edukejo (casa de educação).
d) - em relação a: li estas ~ mi kiel bona patro. ~ parolo delira ne ekzistas rediro. ~ ebriulo, kiel ankaŭ ~ infano ne ekzistas danĝero.
e) - permuta (em geral): ~ ĉiu tago mi ricevis kvin realojn. Pagas maljunaj jaroj ~ junaj eraroj. ~ nenio en la mondo mi tion farus. La popolo kun krioj postulis pacon ~ ĉiu prezo.
f) - decurso de tempo futuro em que se dará um fato: pruntedonu al mi vian libron ~ (unu) momento (pruntedonu = empresta). Gardu kandelon ~ la nokto (seja previdente, olhe o futuro).
g) - em lugar de kiel (como): li prenis tium minaco ~ ŝerco (ŝerco = brincadeira). Ne akceptu ĉian parolon ~ kontanta mono. ~ deserto ni ricevis kompoton el persikoj (deserto = sobremesa).
Prefixos : ~ĉiama - perpétuo, vitalício; ~vivaĵoj - meios de subsistência.

POST.- após, depois de, atrás de, detrás de, por trás de: ~a - posterior, ulterior; ~a flanko - avesso, reverso, ~e - depois, atrás, em seguida, posteriomente; ~aĵo - garupa, anca, traseira; ~eniĝi = retropaŝi - recuar; ~ularo - descendência, posteridade, pósteros; ~ulo - descendente, sucesssor; ~iĝi - ficar para trás (cada vez mais), com relação a um grupo em marcha; ~umo = kulaso culatra (de arma de fogo); guto ~ guto - gota a gota; iom ~ iom - pouco a pouco; paŝo ~ paŝo - passo a passo (vagarosamente).
Nota 1: - Observe que post é preposição, significa após; poste é advérbio, significa posteriomente.
Nota 2: a preposição post aplica-se a tempo e espaço. Post refere-se a um tempo futuro, assim como antaŭ se refere a um passado:
Tempo: - post sufero venas prospero. Tio estas post nokto-mezo. Mi eliras, sed mi revenos post unu horo.
Espaço: - post la lernejo estas kampo por sportoj (detrás da escola ...). La paŝtisto iris post la brutaro (paŝtisto - pastor; bruto - animal quadrúpede que pasta). Fermu post vi la pordon.
Obs: significando depois de (tempo) e atrás de (espaço), post pode não dar à frase a necesssária clareza. Ex: Li ekiris post mi, pode significar depois de mim, (mais tarde) ou atrás de mim (seguindo-me). Para o primeiro sentido deve dizer-se: li ekiris pli malfrue ol mi, e para o segundo caso, malantaŭ mi. Nota: A locução de ~ - depois, a partir do fim de, refere-se a tempo: de post la kunsido li ekiris - depois da reunião (em seguida) ele partiu. No entanto, de ~ pode também referir-se a lugar. La knabino salutis min de post la muro. ~ea significando posterior só se aplica em relação a tempo: La posteaj registaraj persekutoj. (Persekuti = perseguir, acossar; persekuto , persekutado = perseguição, batida; registara = governamental). Atenção: O Dr. Ivo sugere se usar kunveno para reunião, no sentido de assembléia e similar.

PRETER - além de, ao lado de, por diante de, por junto de (em movimento mas sem atravessar). ~e - para além, mais adiante. Kiam la patro iris ~e, la filo ekkriis; estis plej bela parko, kaj ~e oni vidis grandajn kastelojn. ~irante / ~pasante - de passagem. ~iri - ultrapassar, passar adiante, passar por diante. ~lasi - deixar passar, escapar, preterir, omitir. ~pasi - ultapassar, exceder, passar de largo. li pasis preter mi, kvazaŭ ne rekonante min - ele passou por mim como que não me reconhecendo. Irante preter tiuj abioj oni sentas okran rezenan odoron - andando por entre estes pinheiros a gente sente acre cheiro de resina. La enirejo troviĝas preter tiuj fenestroj. Venante preter la imperiestro, la veturigisto haltigas la ĉevalojn. Antaŭ ol atingi la maron, la rivero fluas preter nia urbo.
Nota: Como prefixo significa:
a) - que se deixa de lado um objeto ou lugar, continuando a andar: ~iri, ~kuri, ~pasi.
b) - que se deixa de lado alguma coisa por falta de atenção ou desdem: ~atendi, ~lasi, ~vidi, ~vole. Li pasis preter mi sen saluto.

PRI...- sobre, de, em, com, a respeito de, a cerca de, quanto a. ~ tio mi ne volas eĉ ekpensi - a respeito disso, (ou nisso, a este respeito), eu não quero nem pensar um momento (obs. o pref. ek); ĉu vi jam aŭdis ~ tio malfeliĉo? - já ouviste falar dessa, (a cerca dessa, ou sobre essa) desgraça? Dio scias bone ~ niaj bezonoj - Deus bem sabe das nossas necessidades. Ni babiladis ~ indiferentaj aferoj - nós tagarelamos sobre assuntos indiferentes. Mi tre ĝojas ~ tio - eu muito me alegro com isso. Nota: No português, como em outras linguas, existe uma construção, na qual uma oração iniciada com o relativo que tem por subordinada outra oracão iniciada pela conjunção que, de tal modo que o sujeito ou o objeto dessa última é o relativo da anterior. Ex: Aquele homem que (o qual) se pensava fosse um profeta, era um louco. Em Esperanto, não pode uma palavra ter duas funções, assim, a frase do exemplo deve ser modificada para ser traduzida. Aquele homem, a respeito do qual (ou a cujo respeito) se pensava que ele fosse um profeta ... - Tiu homo pri kiu oni pensis ke li estus profeto, estis frenezulo. Podemos dizer: Ne venis la frutoj, kiujn vi promesis sendi - não vieram as frutas que (as quais) você prometeu mandar. Mas devemos dizer: Ne venis la frutoj, pri kiuj vi promesis, ke vi ili sendos. Assim também: Ele tirou vantagem de um direito que (o qual) ele sabia (que) lhe pertencia (que ele sabia pertencer-lhe) - li tiris profiton el rajto, pri kiu li sciis, ke ĝi apartenas al li. Não faças amizade com quem (com alguém que) não sabes de onde veio - ne amikiĝu kun iu, pri kiu vi ne scias de kie li venis.

PRO... - por, por causa de, em razão de, por amor de, em troca de. (Esta preposição mostra a causa ou o motivo de uma ação ou, o objeto que se troca por outro). Li amas ŝin pro ŝia beleco - ele a ama por (por causa) de sua beleza. La reĝido demandis la knabinon pro kio ŝi ploras - o príncipe perguntou a menina por que (motivo) ela estava a chorar. Mi timas pro lia vivo - eu receio por sua (dele) vida. Dio, helpu nin pro Via Boneco! - Deus, socorei-nos por (amor à) Vossa Bondade! Morti pro la patrujo esta agrable - morrer pela pátria é grato (por amor a pátria). Okulon pro okulo, denton pro dento - olho por olho, dente por dente (em troca de, em pagamento de). Ŝi multajn fojojn propetis pro vi en "Nia Hejmo" - ela muita vezes intercedeu por você (a seu favor) em "Nosso Lar".~ tio ke - por isso que, porque; ~peti - interceder. Curiosidade 1: Observe as equivalências nas frazes: Pro kio (kial) via amikino ne venis kun vi ? Ŝi ne venis pro tio, ke (ĉar) ŝi ne estas sana. Mi dankas al vi(vin) pro (por causa de) via letero tiom afabla.

SEN.. - sem. ~eco - penúria, escassez, falta; ~igi - privar; ~igi je - despojar, desapossar, desapropriar. Nota 1: Sen é empregado como prefixo com o mesmo sentido: ~akva / ~pluva - árido; ~barba - imberbe ~frukta - infrutifero; ~homa - deserto; ~homigi - despovoar. Vi tute ne estas ĝentila, diris la feino sen kolero. Sen gutoj malgrandaj, maro ne ekzistus. Li restis du tagojn sen manĝi. Nota 2: Sen, tem sentido negativo; caso na fraze haja outra palavra negativa, a fraze deverá ser modificada. Obs: Segundo o prof. A.K.A.Costa, embora seja raro o uso de sen antes de infinitivo, é todavia correto, no entanto o prof. Celso Martins não admite este uso. Este último afirma que as preposiçõoes que se usam antes de verbos no infinito são: por, anstataŭ e krom; e antaŭ, quando seguido da conjunção ol. (Antaŭ ol).

SUB...- sob, debaixo de, por baixo de, em baixo de. ~a - inferior, subalterno; ~e - debaixo; ~aĵo /~ŝtofo - forro (de vestido); ~eco - inferioridade; ~igi - submeter. ~estro / ~ĉefo - sub-chefe; ~taso - pires ~iri- descer, pôr-se (astro); ~ulo - subalterno, súdito, inferior; ~ la brako, li portis grandan paperujon - debaixo do braço ele levava (ou trazia) uma grande pasta. Muso kuradis ~ la lito - um camundongo corria debaixo da cama. La infanoj kuradis ~ la zorgaj okuloj de la vartistino - as crianças corriam sob os zelosos olhos da ama. ~ la mantelo nenio alia ŝin vestis - por baixo do manto nada mais a cobria. Ŝi havas makuleton ~ la buĉo - ela tem um pequeno sinal abaixo da boca. ŝi venis ~ la mano de sia patro - ela chegou pela mão do seu pai. Li vojaĝis ~ la nomo de ... - ele viajava com o nome de ... Nota: Sub é regularmente empregado como prefixo para exprimir inferioridade tanto material (~tero, ~vestoj) quanto metafórica (~meti, ~oficiro), ou o caráter clandestino, dissimulado ou atenuado de uma ação (~aŭskulti, ~ridi). Li faladis sub la radojn. El sub la kanapo la muso kuris sub la liton. (Kanapo - sofá). Projetoj proponitaj sub laŭta nomo. Danci sub muziko. La suno komencis subiĝi. La virineto de la maro ektimis kaj subiĝis sub la akvo.

SUPER - sobre, por sobre, acima de (em posição superior - sem contacto), em, por cima de; ~ niaj kapoj ekaperis nigra nubo – (por) sobre nossas cabeças apareceu ... ; ~ ĉio estas Dio - acima de tudo ... ; ~a - superior, alto; ~i - superar, ser superior a, exceder; ~eco - superioridade, altura, ascendência; ~ega - supremo, soberano, superlativo; ~emo - emulação; ~ulo - superior, grão-mestre (aquele que tem autoridade sobre outro). mal~ega - ínfimo; ~homa - sobre-humano; ~homo - super-homem. Nota: Super emprega-se como prefíxo para exprimir superposição, superioridade ou excesso (extra). ~signo - acento gráfico; ~natura - sobrenatural; ~ŝanĝo - super novo, super mudado, super modificado ~flua - supérfluo. Tio estas super ĉiuj homaj fortoj. Tenante la manojn super la okuloj, li rigardadis. La fiŝoj eksaltis super la akvon. La aerŝipo flugas super la landon. Ŝi sidis super la peco da tolo kiun ŝi kudris diligente. Saliko staras super la rivero. ( Saliko - salgueiro). Vi superas la famon, kiun mi aŭdis.

SUR - sobre (em posição superior, com contacto), em cima de, a bordo de, por cima de, na superfície de. Pentraĵo pendas ~ la muro - uma pintura (quadro) está pendurado na parede. ~ ĉiu paŝo - a cada passo, freqüentemente; influi ~ iu - ter influência sobre alguém. La kato pasis kurante sur la ardanta karboj. Jesuo sin klinis kaj per fingro komencis scribis sur la tero. Mi eniris sur la pinto de la piedo. Sur ĉiu paŝo ni renkontas barojn. Nota: Sur pode ser empregado como prefixo com o mesmo sentido; ~iri - subir, ascender; ~skribi - sobrescrever; ~meti - apor, vestir. Sur ĉevalo de najbaro la ĉarĝo ne pezas. Havi sur si ĉifonaĵojn. Mizero sur mizero (mizero aldone al mizero). Senviva li falis sur la teron. Tra la fenestro la vaporo iras sur la korton., (Korto - pátio quintal, ... ). Mi iradas de strato sur straton. Ŝi prenis sur sin la formon de malriĉa virino.

TRA - entre, por, por entre, através de, pelo meio de, (atravessando). ~e - de lado a lado, através; ~igi - atravessar, traspassar, varar; ~iri / ~pasi - atravessar, percorrer; ~legi - ler do princípio ao fim; ~videbla - transparente. Kaprica rivereto serpentumis ~ la kampo, kaj fiŝoj rapide sin movis ~ la akvo - caprichoso riacho serpenteava através do campo, e peixes rapidamente se moviam através da água. Penege mi min ~puŝadis ~ tiu homamaso - com enorme esforço eu me ia aos empurrões através daquela (por entre aquela) massa de povo. Pelu mizeron ~ la pordo, ĝi revenos ~ la fenestro - correi a miséria pela porta, ela voltará pela janela. ~ kie vi volas eliri ? - por onde você quer sair? Nota: Indicando movimento de ponta a ponta (no espaço), tra pode substituir lâu: Li iris tra la malplena strato. Ni veturos tra la rivero ĝis la maro.

</p